Pankreas Nedir ve Görevleri Nelerdir?
Pankreas üst karın bölgesindeki bir organdır. Pankreasın iki ana görevi vardır: Sindirim enzimlerini yaparak pankreatik kanal aracılığı ile ince bağırsağa verir. Bu enzimler ile besinlerdeki karbonhidratları, yağları ve proteinleri parçalar. Ayrıca kandaki şeker miktarını düzenleyen insülin gibi çeşitli hormonları üretir.
Pankreatit Nedir?
Pankreatit; pankreasın iltihaplanmasıdır. Pankreas iltihaplandığında üretmiş olduğu güçlü sindirim enzimleri kendi dokusuna zarar vermeye başlar.
Pankreatitin Çeşitleri:
İki çeşit pankreatit formu vardır. Bunlar;
1) Akut Pankreatit: Aniden ortaya çıkan kısa süreli iltihaptır.
2) Kronik Pankreatit: Devam etmekte olan iltihaptır.
Akut Pankreatit Semptomları Nelerdir?
- Karın üst bölgesinde ağrı (% 80-85)
- Karında hassasiyet
- Bulantı, kusma (% 40-80)
- Gözlerde sararma (Safra taşına bağlı akut pankreatitte görülebilir.)
- Dışkı renginde değişim (Safra taşına bağlı akut pankreatitte görülebilir.)
- Bağırsak hareketlerinde yavaşlama, tuvalete çıkmakta zorlanma
- Ateş, nefes darlığı
- Düşük oksijen saturasyonu
- Hızlı nefes alma, kalp atışlarının hızlanması, tansiyon düşüklüğü
- İdrar miktarında azalma
Akut Pankreatit Tanısı Nasıl Konulur?
1) Karın üst bölgesinde olan ağrı,
2) Kanda amilaz – lipaz düzeyinin üst sınırın en az 3 katı kadar yüksek olması,
3) Görüntüleme yöntemleri (Bilgisayarlı tomografi (BT), MR veya abdominal USG) pankreas iltihabını destekliyorsa,
Hastada bu üç bulgudan en az ikisi varsa akut pankreatit tanısı konulur.
Akut Pankreatit Sebepleri Nelerdir?
1) Safra Kesesi Taşları: Tüm dünyada akut pankreatitin en önemli sebebidir (% 20-70). Safra taşına bağlı pankreatitlerin 2/3‘ü kadın hastadır. Akut pankreatit ile başvuran hastalarda başlangıç değerlendirmesi olarak safra kesesinde taş olup olmadığını anlamak için mutlaka karın ultrasonu yapılmalıdır.
2) Alkol: Akut pankreatitin ikinci en sık nedenidir.
3) Sigara: Tekrar eden akut pankreatit ve kronik pankreatit için bir risk faktörüdür.
4) Trigliserid Yüksekliği: Üçüncü en sık sebeptir. Kandaki Trigliserid düzeyi 1000 mg/dl üzerine çıktığında akut pankreatit riski belirgin artmaktadır.
5) İlaçlar: Bazı kemoterapötik ilaçlar, bazı antibiyotikler, bazı antiepileptik ilaçlar, bazı tansiyon ilaçları etkendir.
6) ERCP sonrasında akut pankreatit gelişebilir.
7) Diğer Sebepler: Travma, kan kalsiyum yüksekliği, viral enfeksiyonlar, tümörler, akrep sokması, genetik sebepler, Otoimmun sebepler vb.
Akut Pankreatitte Tedavi Nasıldır?
Tedavisinde hastanın durumuna göre ağızdan gıda alımına bir süre ara verilir. Hastaya sıvı desteği uygulanır, ağrı kesici yapılır, bulantı ve kusmayı önleyici ilaçlar uygulanır. Oksijen desteği verilir. İhtiyaca göre antibiyotik tedavisi verilebilir.
Akut pankreatitin sebebi safra yolu taşı ise mümkün olan en erken safhada ERCP yapılmalı ve safra kanalındaki taş çıkarılmalıdır. Trigliserid yüksekliğine bağlı akut pankreatitte tedavide insülin de kullanılır. Pankreas dokusunda doku kaybı olur, nekroz gelişirse bu durumda pankreas enfekte olabilir. Bu da organ yetmezliğine neden olur. Bu durumda antibiyotik tedavisi yapılır. Şiddetli ve ağır seyreden akut pankreatitlerde yoğun bakımda yakın takip ve tedaviye ihtiyaç vardır. Nekrotik dokunun enfeksiyonu durumunda bir drenaj yerleştirilmesi veya nadiren de olsa ölü dokunun çıkarılması için hastayı ameliyat etmek gerekebilir. Akut pankreatitte ölüm oranı %1-5 dir.
Pankreatit Ne Kadar Sürer?
Akut pankreatit genellikle sadece birkaç gün sürer; ancak doku kaybının da eklendiği nekrotizan pankreatit gibi ciddi vakalarda iyileşmesi birkaç haftadan birkaç aya kadar sürebilir.
Akut Pankreatit Tekrarı Nasıl Önlenebilir?
- Safra taşına bağlı akut biliyer pankreatitlerde tekrarın önlenmesi için KOLESİSTEKTOMİ (Safra kesesinin cerrahi olarak çıkarılması) yapılmalıdır.
- Alkol bırakılmalıdır.
- Sigara bırakılmalıdır .
- Kan trigliserid düzeyi 1000 mg/dl altında olmalı, tercihen 500 mg/dl altında olmalıdır.
- İlaçlara bağlı pankreatitlerde sebep olan ilaç bırakılmalı, mümkünse tekrar başlanmamalıdır.
Uzm. Dr. Ayşegül Öziş
İç Hastalıkları ve Gastroenteroloji
Randevu ve detaylı bilgi için tıklayabilirsiniz.
