Unutkanlık; günlük yaşamımızda en fazla şikayet edilen, kaygı uyandıran durumlardan biridir. Her unutkanlık, hastalık habercisi olmamakla birlikte, kişide kaygı uyandırıyorsa, bunu çözmenin yolu bir uzmana başvurmaktan geçer.
Normal Yaşlanma ve Demans: Unutkanlığın Farkı Nedir?
Normal yaşlanmada, zaman zaman hatırlamada güçlükler olabilir, ancak hafıza ve diğer zihinsel yetilerdeki bozukluklar günlük hayat işlevlerini etkileyecek kadar şiddetli hale geldiği ve sürekli ve ilerleyici bir nitelik kazandığı zaman buna ‘demans’ denir.
Demans; hatırlama güçlüğü ile birlikte diğer bilişsel işlevlerin hastanın günlük işlevlerini etkileyecek düzeyde ve ilerleyici şekilde bozulması anlamındadır. En yaygın demans tipi olguların yaklaşık %50-70’ini oluşturan Alzheimer hastalığıdır. Diğer yaygın demans tipleri vasküler demans (%25), Lewy body demans (%15) ve frontotemporal demanstır.
Unutkanlığın Diğer Tıbbi Nedenleri Nelerdir?
Demans dışında en önemli unutkanlık nedenleri arasında; tiroid bezi hastalıkları, depresyon, metabolik bozukluklar, kronik enfeksiyonlar, otoimmün hastalıklar, inme, kafa travmaları, beyin tümörleri gibi vücut direncini kıran bir çok hastalık sayılabilir.
Unutkanlıkta Tedavi Yöntemleri Nelerdir?
Unutkanlığın nedenini anlamak için doğru bir yöntemle araştırma yapmak ve teşhis koymak tedavinin ilk adımıdır.
Unutkanlık yakınması ile gelen kişi ile ile yapılacak ayrıntılı bir görüşme ve dikkatli fizik, nörolojik ve psikiyatrik muayene ile birlikte aile bireylerinin vereceği bilgiler son derece önemlidir.
Özellikle aktif dönemdeki kişilerde unutkanlık yakınması duygu durumu ve anksiyete bozukluklarının yarattığı dikkat sorunları ile yakından ilişkili olabilir. Hem genç hem yaşlı bireyler için depresyon ile unutkanlık ilişkisi özel ve dikkatli bir şekilde ele alınmalıdır.
Her hasta için farklı öncelikler olmakla birlikte, anamnez ve muayene bulgularının gerektirdiği incelemeler mutlaka yapılmalıdır.
Anamnez ve Muayene Bulgularının Gerektirdiği İncelemeler Nelerdir?
- Kişinin dikkat ve konsantrasyonu, yakın ve uzak hafızası, dil yetileri , düşünce oluşum hızı, el-göz koordinasyonu, görsel becerileri, tasarlama, karar verme, soyutlama yetilerinin değerlendirildiği ‘Nöropsikolojik testler’
- Beyin içinde işlevleri bozabilecek bir başka sorun (tümör, kanama vs) olmadığından emin olmak üzere beyin bilgisayarlı tomografisi (BT) veya manyetik rezonans görüntüleme (MR)
- Dikkat, konsantrasyon ya da algıyı bozabilecek fonksiyonel bir sorun olup olmadığını araştırmak üzere elektroensefalografi (EEG)
- Tiroid bozuklukları, vitamin eksiklikleri, metabolik bozukluklar, altta yatan bir kronik enfeksiyon, otoimmün hastalıklar gibi unutkanlığa sebep olacak diğer etkenler genis bir laboratuvar değerlendirme ile araştırılır.
Akılda tutulması gereken en önemli nokta, belirtileri birbirine çok benzer olan bazı hastalıkların sebeplerinin, tedavi yöntemlerinin ve tedaviye cevaplarının çok farklı olduğudur.
Kaynakça
- Reversible Dementias :Milta O Little Review, Clin Geriatr Med:. 2018 Nov;34(4):537-562. doi: 10.1016/j.cger.2018.07.001. Epub 2018 Aug 28. DOI: 10.1016/j.cger.2018.07.001 PMID: 30336987
- Prevalence of potentially reversible conditions in dementia and mild cognitive impairment in a geriatric clinic. Muangpaisan W, Petcharat C, Srinonprasert V.Geriatr Gerontol Int. 2012 Jan;12(1):59-64. doi: 10.1111/j.1447-0594.2011.00728.x. Epub 2011 Jul 27.PMID: 21794050
- [Prevalence of potentially reversible cognitive function disorders in patients of a memory dysfunction clinic]. Sobów T, Wojtera M, Kłoszewska I.Psychiatr Pol. 2006 Sep-Oct;40(5):845-54.PMID: 17217230 Polish.
- Global action plan on the public health response to dementia 2017 - 2025 December 2017
- Risk reduction of cognitive decline and dementia: WHO guidelines ISBN 978-92-4-155054-3 © World Health Organization 2019
