- Yatak Yarası (Bası) Nedir?
- Yatak Yarası (Bası) Neden Olur?
- Yatak Yarası (Bası) Kimlerde Görülür?
- Bası Yarası Hangi Bölgelerde Oluşur?
- Yatak Yarası (Bası) Kaç Günde Oluşur?
- Yatak Yarasının Evreleri Nelerdir?
- Yatak Yarasını Önlemek İçin Neler Yapılabilir?
- Yatak Yarası Tedavisi Nasıl Yapılmaktadır?
- Evde Yatak Yarası Pansumanı Yapmak Mümkün Mü?
Yatak Yarası (Bası) Nedir?
Uzun süre hareketsiz kalan, örneğin yaşlılar ve ameliyat sonrası yatağa bağlı veya tekerlekli sandalyeye bağlı bireylerin ciltlerinde meydana gelen hasarlardır. Bu yaralar, sürekli baskı altında kalan cildin kan dolaşımının bozulması sonucu oluşur.
Yatak Yarası (Bası) Neden Olur?
Kan dolaşımının bozulmasıyla basınç alan bölgedeki kan azalır. Böylece dokuya oksijen ve besin taşınamaz, bu da ciltte hasar ve yaraya neden olur.
Uzun süre hareketsizlik, zayıf kan dolaşımı, idrar veya dışkı kaçırma nedeniyle meydana gelen nemli cilt gibi durumlar yatak yarasının oluşma riskini arttırır.
Yatak Yarası (Bası) Kimlerde Görülür?
Hareket kabiliyeti sınırlı olan / uzun süre hareketsiz kalan bireylerde, örneğin; yaşlılar, felçli hastalar, ameliyat sonrası iyileşme sürecinde olanlar, uzun süre yatakta kalmak zorunda olan ve tekerlekli sandalyeye bağlı bireylerde yatak yarası daha sık ortaya çıkar.
Bası Yarası Hangi Bölgelerde Oluşur?
Özellikle; sırt, kuyruk sokumu, kalça, topuk ve dirsek gibi vücudun kemik çıkıntılarının bulunduğu bölgelerinde daha sık görülür.
Yatak Yarası (Bası) Kaç Günde Oluşur?
Yatak yarası, kişinin hareket kabiliyetine ve cilt hassasiyetine bağlı olarak birkaç saat ile birkaç gün arasında oluşabilir. Özellikle yüksek risk grubundaki hastalarda yatak yarası kısa sürede gelişebilir.
Yatak Yarasının Evreleri Nelerdir?
Yatak yarası, dört evrede sınıflandırılmaktadır.
- Evre 1: Cilt yüzeyi kızarır, ancak bütünlüğü bozulmaz. Bu aşamada erken müdahale yarayı iyileştirebilir.
- Evre 2: Ciltte açık yara veya kabarcık oluşur. Cilt yüzeyi zarar görmüştür. Enfeksiyon kapma riskine karşı korunmalıdır.
- Evre 3: Cilt tamamen zarar görmüştür ve deri altı dokuya kadar yayılabilir. Yarada iltihaplanma ve enfeksiyon riski artar. Tedavi yöntemleri uygulanmaya başlanmalıdır.
- Evre 4: Yara kemik, kas veya tendonlara kadar ilerleyebilir. Bu evrede enfeksiyonlar çok ciddi hale gelebilir. Cerrahi müdahale ve debridman (yaranın çıkarılması) gibi tedavi yöntemlerine başvurulmalıdır.
Bu evreler, yaraların ciddiyetine göre tedavi yöntemlerini belirler. Bası yarası evreleri, hastanın düzenli olarak her açıdan takip edilmesi ve yaraların hızla iyileşmesi için oldukça önemlidir ve ihmal edilmemesi gereken kritik süreçlerdir.
Yatak Yarasını Önlemek İçin Neler Yapılabilir?
- Pozisyon değişikliği: Yatakta ya da tekerlekli sandalyede kalan bireylerin en az 2 saat arayla pozisyon değiştirilmesi, bası yarası oluşumunu önlemede en önemli adımdır.
- Cilt Bakımı: Cilt temiz ve kuru tutulmalıdır. Özellikle idrar veya dışkı kaçırma durumu varsa, cilt özenle temizlenmeli ve korunmalıdır.
- Düzenli Cilt Kontrolü: Cilt düzenli olarak gözlemlenmeli ve erken aşamada herhangi bir kızarıklık veya tahriş fark edilirse hemen müdahale edilmelidir.
- Yatak ve yastık kullanımı: Basıncı azaltıcı özel yataklar ve yastıklar, vücuttaki baskıyı azaltarak yaraların oluşumunu engeller.
- Yatak yarası oluşumu başladıysa; düzenli bir şekilde pansuman edilmeli ve enfeksiyon riskinden korunmalıdır.
Yatak Yarası Tedavisi Nasıl Yapılmaktadır?
Yaranın evresine ve hastanın genel sağlık durumuna bağlı olarak değişiklik gösterir. Erken evrede fark edilen yaralar için basit müdahaleler yeterli olabilirken, ileri evrelerde daha yoğun tedavi yöntemleri gerekebilir.
- Basıncın Azaltılması: Tedavinin ilk ve en önemli adımı, yaranın oluştuğu bölgedeki basıncı azaltmaktır. Bu, hastanın sık sık pozisyon değiştirmesi, özel yatak ve yastıklar kullanılarak sağlanabilir.
- Cilt Temizliği ve Pansuman: Yara bölgesi temiz tutulmalı ve doktorun önerdiği pansumanlarla korunmalıdır. Pansumanlar, yaranın enfeksiyon kapmasını önlemek ve iyileşmeyi hızlandırmak için kullanılır.
- Antibiyotik Tedavisi: Eğer yara enfekte olmuşsa, doktor tarafından antibiyotik tedavisi uygulanabilir. Enfeksiyonun yayılmasını önlemek için antibiyotikler ağızdan ya da damar yoluyla verilebilir.
- Debridman (Ölü Dokunun Temizlenmesi): İleri evre yatak yaralarında, yara bölgesinde biriken ölü dokuların temizlenmesi gerekir. Debridman işlemi, ölü dokunun cerrahi ya da mekanik yollarla temizlenmesiyle yapılır. Bu işlem, yaranın iyileşme sürecini hızlandırır.
- Vakum Tedavisi (Negatif Basınçlı Yara Terapisi): Etkili yöntemlerden biri de vakum tedavisidir. Yaranın üzerine yerleştirilen özel bir cihazla negatif basınç oluşturarak yaranın iyileşmesini hızlandırır. Yaranın içindeki fazla sıvıyı uzaklaştırır ve kan dolaşımını artırarak doku iyileşmesini destekler.
- Cerrahi Müdahale: Yara derinlemesine ilerlemişse ve diğer tedaviler etkisiz kalmışsa, cerrahi müdahale gerekebilir. Yara temizlenir, hasarlı dokular çıkarılır ve bazen deri greftleri veya flepler ile kapanır.
Evde Yatak Yarası Pansumanı Yapmak Mümkün Mü?
Yaranın evresi, enfeksiyon riski ve genel durumuna göre pansuman süreci değişir. Küçük ve erken evre yatak yaralarında doktorun önerdiği pansuman malzemeleriyle evde bakım yapılabilir.
İlerlemiş yaralarda ya da enfeksiyon riski yüksek durumlarda mutlaka bir sağlık profesyonelinin kontrolünde hareket edilmelidir. Düzenli pansuman yapılması, yaranın temiz tutulması ve uygun malzemelerin kullanılması iyileşme sürecini hızlandırır.
